در این گزارش آمده است: از 130بیمارستان شهر تهران 50درصد آنها بیش از 30سال قدمت دارند ودر اکثر این بیمارستان‌ها ضوابط فنی رعایت نشده و در برابر زلزله آسیب‌پذیر هستند. در زلزله مرداد‌ماه آذربایجان‌شرقی نیز دو بیمارستان تازه‌ساز آسیب دیدند و از سرویس‌دهی خارج شدند. درواقع بیمارستان‌ها به‌عنوان اماکنی که باید در مواقع بحرانی پذیرای بیماران و سانحه‌دیدگان باشند خود دچار آسیب شده و نیازمند کمک هستند. برای اطلاع از وضعیت ساخت بیمارستان‌ها در ایران و میزان ایمنی در آنها با دکتر مهدی علیرضایی، عضو هیأت علمی دانشگاه لاهیجان و متخصص معماری بیمارستانی از آلمان گفت‌وگو کرده‌ایم.
- ظاهرا موضوع تخریب بیمارستان‌ها در زلزله‌ها سابقه دیرینه دارد. اینطور نیست؟
بله، در زلزله بم هم شاهد بودیم که خانه‌های مسکونی زیادی به همراه دو بیمارستان ویران شد. تخریب خانه‌های مسکونی توسط زلزله شاید زیاد دور از انتظار نباشد ولی ویرانی بیمارستان که باید در چنین شرایطی در خدمت مجروحان و آسیب‌دیدگان باشد بسیار باعث تأسف است و باید تدابیری برای آن اندیشیده شود. یادداشت‌های من در آن مقطع زمانی که به‌عنوان مجری طرح‌های عمرانی و مدیرکل وقت دفتر منابع فیزیکی وزارت بهداشت در بم حضور یافتم، نشان می‌دهد که علاوه بر دو بیمارستان و درمانگاه، به‌عنوان مثال 24283واحد مسکونی شهری و 10145روستایی، تخریب و 976واحد شهری و 12252واحد روستایی آسیب دیده بود. این مسئله به نهادهای مسئولی همچون وزارت بهداشت و وزارت مسکن یادآور می‌شود که باید بعد نظارتی برساخت‌وساز‌ها، به‌ویژه بیمارستان‌ها را افزایش دهند.
- یعنی آسیب‌دیدن بیمارستان‌ها در زلزله می‌تواند صدماتی بیش از آسیب‌دیدن سایر اماکن مسکونی در پی داشته باشد؟
بله، مسئولان ذی‌ربط باید پاسخ دهند که چرا پروژه مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها در کشور فعال نیست؟ چنانچه نگاهی به چرخه ساخت، بهره‌برداری و نگهداری از بیمارستان‌ها در کشور‌های دیگر بیندازیم مشاهده می‌کنیم که برنامه‌ریزی بسیار دقیقی در این خصوص صورت گرفته است. باوجود تحقیقات و پژوهش‌های بسیار گسترده صورت‌گرفته در دنیا هنوز پیش‌بینی زلزله امکان‌پذیر نیست بنابراین در کشوری مثل ایران که روی کمربند زلزله قرار گرفته است و هر آن امکان وقوع زلزله می‌رود باید نحوه زندگی با زلزله را آموزش دهیم و سازه‌های خود را در مقابل زلزله ایمن‌سازی کنیم. بیشتر تلفات جانی نتیجه تخریب سازه‌هاست، به‌طوری که در زلزله کوبه ژاپن در سال 1995، دوسوم تلفات و در زلزله بم نیز عامل اصلی تلفات، ناشی از خرابی ساختمان‌ها بود.
- چگونه می‌توان یک بیمارستان مقاوم در برابر زلزله ساخت؟
نحوه ساخت بیمارستان‌ها در کاهش یا افزایش میزان مخاطرات ناشی از حوادث نقش بسیار مهمی بازی می‌کند، به‌طوری که می‌توان از طریق افزایش کیفیت با به‌کارگیری مصالح مرغوب و رعایت استانداردهای ساختمانی آن را به میزان قابل توجهی کاهش داد. آنچه امروز تحت عنوان مخاطرات ساختمان‌های موجود در ایران با آن مواجهیم ناشی از عدم‌رعایت استانداردهای 2800 است که بیمارستان‌ها را هم شامل می‌شود. طبق گفته دکتر دستجردی، وزیر وقت بهداشت، بیش از 55درصد بیمارستان‌های کشور فرسوده است. با توجه به این آمار باید پرسید که تدابیر دو وزارتخانه بهداشت و راه‌وشهرسازی از زلزله بم تا‌کنون چه بوده است؟ چه تعداد از بیمارستان‌ها بازسازی و نوسازی شده‌اند و اگر کاری در این زمینه صورت گرفته چرا اعلام نشده است؟ چه مطالعات و تحقیقاتی باعث شده به این جمع بندی برسند که بیمارستان‌های فرسوده تخریب و به جای آنها بیمارستان‌های جدید ساخته شود چرا که این کار بار اقتصادی زیادی به همراه دارد و علاوه بر این باعث می‌شود بیماران دچار سرگردانی شوند؟ چرا بودجه پنج‌میلیاردتومانی برای هر بیمارستان فرسوده در اختیار قرار نمی‌گیرد و در ازای آن بودجه ساخت بیمارستان‌های جدید تصویب می‌شود؟ به‌نظر می‌رسد با این روند و ادامه این کوتاهی‌ها و اهمال‌کاری‌ها چنانچه زلزله‌ای در تهران رخ دهد علاوه بر فاجعه انسانی، ابعاد حاکمیتی و سیاسی نیز آسیب جدی خواهد دید.
- با توجه به تعدد بیمارستان‌های فرسوده در ایران چه پیشنهادی برای مقاوم‌سازی یا تقویت سازه‌های آنها در برابر زلزله‌های احتمالی دارید؟
ایجاد کارگروه ساخت، بازسازی، بهره‌برداری و نگهداری از بیمارستان‌ها با حضور مسئولان مرتبط و نیز بخش خصوصی می‌تواند نقشه راهی برای تدوین یک برنامه‌ریزی استراتژیک برای این مهم باشد. اگر این کارگروه تشکیل شود آن زمان می‌توان امیدوار بود که تمامی استانداردهای مورد نیاز و نظارت مؤثر بر طراحی، ساخت، بهره‌برداری، نگهداری و بازسازی اجرا شود. باید یادآوری کنم که با نظارت مقطعی فعلی نمی‌توان چالش موجود را حل کرد. به جای استفاده از دانش روز دنیا برای ساخت بیمارستان‌ها و ایجاد نسل جدیدی از بیمارستان‌ها با کارایی فوق‌العاده، هنوز بیمارستان‌ها در کشورمان مثل 70سال پیش ساخته می‌شوند. به‌کارگیری استانداردهای سازه، تجهیزات پزشکی، تاسیسات بیمارستانی و نیروی انسانی برای رفع مشکلات حاضر بیمارستان‌ها لازم و ضروری است. نبود استانداردها در این زمینه، رشد و افزایش جمعیت و عدم‌جبران کمبود تخت‌های بیمارستانی، بی‌توجهی به نظارت مؤثر در این بخش و نهایتا مداخله افراد غیرمتخصص در امر طراحی و ساخت، بهره‌برداری و نگه‌داشت بیمارستان‌ها، روزبه‌روز وضعیت را بدتر خواهد کرد.
- الزامات این امر چیست؟
ارتقای کیفیت بیمارستان‌های موجود و جدید مستلزم ارتقای کیفیت مراحل مختلف طراحی و ساخت‌وساز، تعریف استانداردها و روابط صحیح کاری اداری، انجام کنترل از طریق سازمان‌های بازرسی کارآمد، ایجاد تشکل‌های حرفه‌ای، تولید علم و نرم‌افزارهای لازم، تدوین قوانین و آیین‌نامه‌ها، ضوابط و چک لیست‌های مربوطه، سنجش مداوم کیفیت و عملکرد نیروهای دست‌اندرکار، انجام پژوهش‌های دقیق و مطالعات و تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی و اطلاعات پایه و نهایتا علم روز در خارج از مرزهای کشورمان است.
